Gaat het niet vanzelf over?
Wat loop ik weer te kutten sinds vorige week. Ik weet niet wat het is. Een verlaat winterdipje, een terugslag van eerder hard werken en streng voor mezelf zijn of gewoon het langzaam uit het oog zijn geraakt van mijn discipline en bewuste levensstijl? Hoe dan ook, er komt weinig uit mijn vingers en ik sleur mezelf vooruit met een constant op de achtergrond zoemend sentiment van “ik heb geen ziiiihiiiiiinn…”. Als ik mijn week leg naast hoe ik wil leven dan kijk ik nu véél te veel series, eet ik te veel en te ongezond voedsel en vertoon ik te weinig discipline in mijn meditatie, mijn beweging, op tijd naar bed gaan en honderdduizend andere levensstijldingetjes.
Mijn default copingsmechanisme is me oprollen in een hoekje op de bank, mezelf afleiden en wachten tot de blues over zijn. Maar werkt dat wel? Gaat iets vanzelf over als je gaat zitten afwachten? Hoe zit dat eigenlijk überhaupt in het leven: als je ergens bent waar het je niet bevalt, wordt dat dan vanzelf beter? Vaak hopen of denken we dat, maar is dat niet een misvatting? Uiteraard is het belangrijk om zaken gewoon soms te laten voor wat ze zijn en met mildheid te kijken naar hoe je op dat moment handelt in het leven. Tegelijkertijd is het belangrijk om in te zien dat heel veel zaken niet vanzelf over gaan.
Taking the pain now
M. Scott Peck beschrijft in The Road Less Traveled hoe we geneigd zijn om maar bij van alles te denken dat ‘het wel vanzelf over gaat ‘. Hij haalt een casus aan van een man die bij hem in groepstherapie zat en ook hoopte dat problemen zich vanzelf oplossen.
A thirtyyear-old single salesman in group therapy in a small town began to date the recently separated wife of another group member, a banker. The sales-man knew the banker to be a chronically angry man who was deeply resentful of his wife’s leaving him. He knew that he was not being honest either with the group or with the banker by not confiding his relationship with the banker’s wife. He also
knew that it was almost inevitable that sooner or later the banker would learn about the continuing relationship. He knew that the only solution to the problem would be to confess the relationship to the group and bear the banker’s anger with the group’s support. But he did nothing. After three months the banker found out about the friendship, was predictably enraged, and used the incident to quit his therapy. When confronted by the group with his destructive behavior the salesman said: “I knew that talking about it would be a hassle, and I guess I felt that if I did nothing, maybe I could get away with it without the hassle. I guess I thought that if I waited long enough the problem might go away.”
Problems do not go away. They must be worked through or else they remain […].
Dit geldt ook voor mijn persoonlijke gesleur van de afgelopen week. Ik heb iets te veranderen, anders blijf ik erin zitten. Mogelijk speelt het ook voor jou als je op een punt in je leven bent waar je niet tevreden bent: je werk is niet helemaal wat je ervan hoopte, je relatie loopt stroef of je mist überhaupt zingeving en betekenis in je leven. Ik noem dat het ‘Is dit het nou?’-gevoel: op papier klopt je leven, maar het voelt niet helemaal lekker.
Misschien weet je zelfs al wel ergens in je dat je er eigenlijk beter iets aan kunt doen, maar heb je nog ergens de valse hoop dat je morgen wakker wordt en het vanzelf over is gegaan. Helaas houden jij en ik onszelf dan voor de gek. Sorry, maar dat is niet hoe het leven werkt. M. Scott Peck noemt het ‘taking the pain now’. Het is een van de belangrijkste kenmerken van discipline: in staat zijn om in een vroeg stadium een probleem onder ogen te zien en er iets aan te doen, voordat het groter groeit dan je ooit had kunnen denken en de pijn alleen maar intenser zal zijn wanneer je er uiteindelijk wel iets mee gaat doen. Ben je bereid om je ‘Is dit het nou?’-gevoel nú onder ogen te zien en er iets aan te gaan doen of steek je liever nog wat langer je kop in het zand? Ben je in staat om te handelen op basis van het aantal symptomen van een Quarterlife Crisis dat je nu mogelijk herkent of heb je het nodig dat de lijst eerst groter wordt? Zie je in dat je zelf iets te doen hebt of blijf je kinderlijk hopen dat het vanzelf voorbij gaat?
Niks gaat vanzelf
Soms zegt men dat alleen de zon voor niets opkomt en dat je voor de rest overal voor moet betalen (of op andere wijze moeite voor moet doen). Ik denk dat daar veel waarheid in zit. Wat dat betreft is het opkomen van de zon een mooie analogie voor jouw geboorte. Dat ging voor jou redelijk vanzelf. Er werd wel moeite gedaan, maar die lag bij je moeder en de eventuele verloskundige. Vanaf dat moment echter, was er vrijwel niks meer dat automatisch voor je gebeurde. Ineens had je, hoe slecht je daar ook nog toe in staat was, zorg te dragen voor je eigen leven, al was het maar door te huilen en zo je moeders aandacht te trekken dat je honger had. In dat licht is het wijs om in te zien dat er in de rest van je leven niets meer vanzelf zal gaan op één ding na: je dood. Net zoals je zeker weet dat de zon weer onder zal gaan en dat je daar niets voor hoeft te doen, zal ook zeker jouw leven weer tot een einde komen. Je hoeft daar niets voor te doen: iedereen kan het, sterven. Maar het is ook ongeveer het enige dat vanzelf overgaat, je leven. Voor de rest wordt er veelal een inspanning van je gevraagd.
Je dromen en verlangens
Toch is er nog iets dat ogenschijnlijk vanzelf over lijkt te gaan: je dromen en verlangens voor dit leven. Het feit dat je met het ‘Is dit het nou?’-gevoel rondloopt impliceert dat je nu iets niet uit het leven haalt waarvan je wel vermoedt, voelt of hoopt dat het erin zit. Zoiets noemen we een droom, wens of een verlangen. In zijn ultieme bestseller The Alchemist beschrijft Paulo Coelho heel mooi hoe we geneigd zijn om te gaan met die verlangens. De herdersjongen die de hoofdrol speelt komt erachter dat zijn hart hem verlangens influistert en dat hij ze pas echt goed kan horen als hij tijd en aandacht aan zichzelf besteedt (in zijn geval door wekenlang in stilte door de woestijn te trekken). Ook merkt hij dat als hij niet naar zijn hart luistert en er iets mee doet, zijn hart steeds minder luid tegen hem gaat praten.
The boy continued to listen to his heart as they crossed the desert. He came to understand its dodges and tricks, and to accept it as it was. He lost his fear, and forgot about his need to go back to the oasis, because, one afternoon, his heart told him that it was happy. “Even though I complain sometimes,” it said, “it’s because I’m the heart of a person, and people’s hearts are that way. People are afraid to pursue their most important dreams, because they feel that they don’t deserve them, or that they’ll be unable to achieve them. […] So, we, their hearts, speak more and more softly. We never stop speaking out, but we begin to hope that our words won’t be heard: we don’t want people to suffer because they don’t follow their hearts.”
Elke dag dat we onze innerlijke verlangens niet volgen, of we dat nou als dromen, wensen of een innerlijke vuur ervaren, zwakt de sterkte van het signaal van dit verlangen af. In zekere zin heb je dus gelijk: het ‘Is dit het nou?’-gevoel wordt voor een groot gedeelte vanzelf minder luid. Maar er zijn twee verschillen tussen het vanzelf over laten gaan en er iets mee doen. Ten eerste is de uitkomst anders. Als je met dit gevoel aan de slag gaat heb je veel meer kans op een voldoening gevend, zinvol en gelukkig leven. Je zal meer in staat zijn om dat leven te leiden dat je verlangt. Als je er niets mee doet loop je de kans om ergens (alleen of samen met nog zo iemand) op de bank te eindigen voor de televisie: levenloos, lusteloos en uitgeknepen. Prince Ea noemt dit ook wel dat mensen 75 kunnen worden maar al 50 jaar ‘dood’ zijn: Why Most People Die Before Age 25. Ze hebben hun hart nooit gevolgd en zijn op jonge leeftijd al gestopt met hun dromen achterna te gaan. De stem van hun hart nam snel af in volume en op hun 25e gooiden ze het bijltje erbij neer. Vanaf dan werd het uitzitten van het leven.
Ten tweede gaat de stem van het hart nooit helemaal weg. De persoon die zijn of haar ‘Is dit het nou?’-gevoel onder ogen ziet en ermee aan de slag gaat zal nooit spijt hoeven hebben. Ongeacht de uitkomst kan hij of zij in ieder geval terugkijken op een poging om naar het hart te luisteren en alles uit het leven te halen. De persoon die op zijn 25e ‘stierf’ zal op zijn 75e waarschijnlijk een flink stuk spijt ervaren, hoe zachtjes het verlangen ook is gaan praten.
Graag hoor ik van je in de comments:
Waarvan hoop jij soms (tegen beter weten in) dat het vanzelf overgaat?