Ontslagen… (omgaan met moeilijke emoties)

Gisteren zat ik te eten met een goede vriendin van me die de dag ervoor op staande voet ontslagen was. Althans, ze was ‘vrijgesteld van werkzaamheden’ tot het einde van haar contract. Ze werd door HR gesommeerd op te komen draven en een half uur later stond ze op straat. Letterlijk op straat. Laptop ingeleverd, kluisje leeggemaakt (onder het toeziend (lees:controlerend) oog van haar manager), toegangspas ingeleverd en niet eens de kans gehad om haar team gedag te zeggen waar ze anderhalf jaar lang manager van was. Wat een bizar tafereel. Het ene moment ben je gewoon nietsvermoedend aan het werk en 30 minuten later ben je op weg naar huis en weet je dat je de komende dagen of misschien zelfs weken thuis zit. Ik kende deze situatie eigenlijk alleen uit films en ineens was het haar overkomen.

Naast een aantal morele en maatschappelijke vragen die het bij me opriep, was het vooral boeiend om het met elkaar te hebben over hoe je als persoon omgaat met zo’n tegenslag. Vrijwel onontkoombaar zullen er hevige emoties opspelen in zo’n situatie. Daar was voor haar in ieder geval sprake van, hoe emotioneel stabiel ze doorgaans ook is. In zo’n geval ga je toch door een soort rouwproces heen. Rouwen doe je niet alleen als je een persoon in je leven verliest. Ook het verlies van een stuk van jezelf, van je identiteit of van je ego kan veel pijn doen en om rouw vragen. Het kan dan behulpzaam zijn om te snappen dat er een heleboel emoties horen bij dit proces en dat die er allemaal mogen zijn. Een handig middel om hier inzicht in te krijgen is de Rouwcurve of Verandercurve van Kübler Ross. Dit model maakt inzichtelijk wat voor veel mensen de fasen zijn waar ze in een rouwproces doorheen kunnen gaan. Dit is niet voor iedereen hetzelfde en is ook niet zo rechtlijnig als het model doet vermoeden. Soms ga je heen en weer op de curve en sommige mensen maken bepaalde fasen helemaal niet mee. Toch kan het prettig zijn om voor jezelf te weten dat bepaalde emoties nou eenmaal horen bij het loslaten van de oude situatie en het accepteren van de nieuwe.

De vriendin in kwestie had al een paar sterke emoties meegemaakt. Toch leek ze zowaar al binnen 24 uur de integratie-fase bereikt te hebben toen ze overtuigd zei:

Ik ga hier de beste periode uit mijn leven van maken!

Ik was nogal verbaasd.

Wauw, wat een mooie instelling, mijn complimenten. Ik ben onder de indruk van je houding. Maar blijf je jezelf ook de ruimte voor je emoties geven de komende tijd in plaats van alleen maar vooruit te kijken en je hoofd omhoog proberen te houden?

…was mijn reactie vanuit de zorg dat ze sommige emoties misschien zou onderdrukken in al haar ambitie en optimisme.

Hmmm, ja dat is ook waar. Maar hoe check ik dat dan voor mezelf de komende tijd?

Een goede vraag. Hoe ga je überhaupt om met lastige emoties? En hoe doe je dat in zo’n heftige periode?

Ik schetste voor haar het volgende model dat ik heel inzichtelijk vind.

Het model illustreert dat er vier categorieën zijn in het omgaan met lastige emoties. Daarbij geldt over het algemeen dat we allemaal een voorkeursstrategie hebben waardoor we vaak op slechts één kwadrant van het model terugvallen.

1) Alleen afleiden – Dit is mijn eigen voorkeursstrategie. Ik ga gamen, series kijken, eten of wat het dan ook maar is om (even) mijn emoties niet te hoeven voelen. Voor anderen is dit de keuken opnieuw verbouwen, snoeihard gaan sporten, in je eentje drinken of blowen, ellenlang zappen, onzinnige YouTube filmpjes kijken, feel good boeken lezen of wéér opruimen en schoonmaken in huis. Misschien is dit laatste voorbeeld voor sommige mensen lastig voor te stellen, maar je kent vast uit je studententijd nog wel dat je ging SOG’en (studie ontwijkend gedrag vertonen). Dan wilde je niet door de zure appel heen bijten van het monster dat ‘studeren’ heette en bleek dat het huishouden ineens niet zo vervelend was. Ik had ooit een deelneemster in een training die na de uitleg van dit kwadrant uitriep: “Oh wat erg! Dat is precies wat ik doe! Ik ga altijd schoonmaken… wéér schoonmaken terwijl het eigenlijk al netjes is!”

2) Samen afleiden – Ik heb best wat vrienden die dit vermoedelijk als voorkeursstrategie hebben. Als zij niet met hun eigen emoties geconfronteerd willen worden gaan ze op stap, avond na avond, om maar niet te hoeven voelen. Drank en drugs helpen uitstekend om te verdoven en als je het samen met anderen doet dan voelt het ook nog eens heel sociaal. Lekker dansen, sporten in een team, samen bank hangen en films of series kijken, heel veel (over)werken of over koetjes en kalfjes kletsen zijn ook allemaal voorbeelden van hoe je samen met anderen je tijd en energie kunt besteden om het heersende gevoel af te leiden.

3) Alleen ermee zijn – Alleen ermee zijn betekent dat je in je eentje ruimte maakt voor wat er speelt en even gaat voelen wat er op dat moment is. Je geeft dan je emoties even de ruimte. Gewoon even niks doen kan al genoeg zijn, bijvoorbeeld door uit het raam te kijken of voor je uit te staren. Iets actiever kun je het opzoeken door te gaan mediteren, yoga of andere lichaamsbewustmakende activiteiten te doen, te schrijven over wat er in je omgaat, te reflecteren op wat er gebeurd is en wat dat met je doet en wat je ervan geleerd hebt, muziek te luisteren of films te kijken die de bewuste emotie bij je oproepen of je emoties de vrije loop laten door even stevig te huilen of te schreeuwen. Mensen die dit als voorkeursstrategie hebben zijn bijvoorbeeld degenen die dagen lang niet uit hun kamer komen als hun relatie uit is gegaan en helemaal wegkwijnen in hun eigen misère met zielige films en liedjes.

4) Samen ermee zijn – Hier gaat het om praten over je gevoelens, deze uiten door in het bijzijn van anderen te huilen, schreeuwen of iets dergelijks en het vinden van troost in de vorm van empathisch luisterende oren of knuffels van vrienden. De mensen die dit als voorkeursstrategie hebben kunnen hierin doorslaan door tegen Jan en alleman te beginnen over wat hen bezighoudt. Dit zijn bijvoorbeeld mensen die je niet zo goed kent en die toch hun hele hart bij je uitstorten.

Nu zet ik de verschillende strategieën in de vier kwadranten wellicht wat negatief neer hier en daar, maar het zijn allemaal belangrijke strategieën (zelfs verdoven met drank of drugs in sommige gevallen voor bepaalde mensen zo oordeelt nota bene Eckhart Tolle tot mijn verbazing in De Kracht van het NU). Het punt is dat we vaak niet zo effectief met onze emoties omgaan omdat we slechts op één strategie terugvallen en daar dus in doordraven. De crux is, zoals altijd, balans aan te brengen. Als je weet wat jouw voorkeursstrategie is, dan helpt het om er scherp op te zijn dat je ook strategieën uit andere kwadranten aanspreekt. Als je alle vier de kwadranten ongeveer evenveel aandacht geeft, dan kom je doorgaans het beste door een lastige periode heen. De bewuste vriendin heeft het modelletje thuis op de muur gehangen om er geregeld tegenaan te lopen en voor zichzelf te checken of er nog balans is. Je krijgt er je baan niet mee terug, maar je voorkomt wel dat je jezelf ook nog zou verliezen in het proces.

Wil je het model ook op je muur om langzaam je eigen gedrag aan te passen en jezelf nieuwe strategieën toe te eigenen voor het omgaan met lastige emoties? Dan heb ik een poster voor je in PDF-formaat die je zelf uit kunt printen en op de muur kunt hangen en waar een instructie opstaat over wat je er het beste mee kunt doen. Als je hem wilt hebben, stuur me een mail op mark@quarterlifedeepdive.nl. Als wederdienst wil ik je vragen om deze blog te liken, sharen of erop te commenten op Facebook of LinkedIn. Zo kunnen meer mensen profiteren van de inzichten van deze blog en help je mij om meer exposure te krijgen. Alvast bedankt!

Graag hoor ik van je in de comments:

Wat is jouw voorkeursstrategie als je met lastige emoties om hebt te gaan?