Rare kronkels in je hoofd

Ik heb iets te bekennen. Ik ben volgens mij een beetje een asociale fietser. Of misschien niet echt asociaal, ik houd zeker rekening met anderen, maar wel nogal eigengereid en anti-autoritair. Er zit nogal een ongeduldig mannetje in mij, vooral in het verkeer. Rode stoplichten tellen niet of zijn enkel uitdagingen om vooraan voor te sorteren (hoe druk het ook al is) en er als eerste bij te vertrekken als ze op groen springen (dit is een erfenis die ik aan roeien heb overgehouden waarbij je ook start op basis van een groen licht). Naast het feit dat dit me zegt dat ik dit stuk van mijn gedrag nog eens mag onderzoeken (het schijnt dat mensen die moeite hebben met rode stoplichten een issue hebben met grenzen aangeven, maar dat is voor een andere blog), gebeurt er vaak nog iets.

Ik kom namelijk wel eens in situaties terecht waarin ik direct na een verkeerssituatie inzie dat er risico zat in mijn manier van fietsen. Zeker niet extreem, maar wel van dien aard dat ik me besef dat als ik niet zus of zo had gedaan dat er mogelijk een gevaarlijke situatie was ontstaan voor mezelf. Het boeiende is dat ik altijd wél zus of zo heb gedaan en dat er feitelijk niks aan de hand is. Maar de hersenen zijn simulerende processoren en gaan bij mij dan altijd het meest dramatische scenario dan toch even voor me afspelen. Een soort van ongevraagde horror-bioscoop waar ik steeds gratis kaartjes voor krijg. Ik zie mezelf dan vol onder een truck terecht komen en bedenk me hoe ik misschien door kan rollen om buiten het bereik van de wielen te komen om niet volledig opengereten te worden. Of ik zie hoe ik pal voor een op mij inrijdende auto terecht kom en met een acrobatische sprong van mijn fiets mezelf probeer te redden en als een Hollywoodsiaanse stuntman met gerol en gespring over de auto heen kom en aan de andere kant weer op mijn benen terecht kom (waar volgens mijn hersenen dan vaak direct een volgende auto opdoemt). De verschillende scenario’s flitsen aan me voorbij en de ene loopt beter af dan de andere. Boeiend is dat het voor je lichaam en emoties niet zoveel uitmaakt of dit echt gebeurt of dat je het maar simuleert in je hersenen. Mijn hartslag gaat omhoog, mijn handen gaan zweten en mijn spierspanning neemt toe. Ineens word ik  ‘wakker’ uit mijn dagdroom (soms honderden meters verder in het verkeer) en besef ik me dat al mijn hersenspinsels niet waar zijn en dat ik helemaal niet bang, geschokt of gestrest hoef te zijn omdat er niks aan de hand is.

Dit heb ik, en vele mensen met mij, ook in andere bijzondere situaties. Zoals op grote hoogten, wanneer iets in mij altijd wil gaan uitdenken wat er zou gebeuren als ik naar beneden spring. Ik ben totaal niet suïcidaal, maar ik kan ook niet voorkomen dat mijn hersens hier eens lekker wat scenarioplanning op los gaan laten. Soms word ik bijna bang dat als ik te lang daarover blijf denken dat ik het straks ook nog ga doen. Ik heb dit vermoedelijk al mijn hele leven, want ik weet nog dat ik me erg gehoord voelde toen ik op jonge leeftijd iemand vergelijkbare gedachtenkronkels hoorde beschrijven in een roman. Volgens mij was het Joost Zwagerman in zijn boek Gimmick! die vertelt hoe de hoofdpersoon steeds als hij een zwangere vrouw op straat tegenkomt zich afvraagt wat er zou gebeuren als hij haar in de buik zou trappen. Hij heeft totaal niet die intentie, maar hij krijgt zijn gedachten er niet vanaf en verliest zich zo in de hersenkronkels dat hij steeds als hij een zwangere vrouw ziet, bang is voor zichzelf dat hij het straks zomaar zou kunnen doen. Bizar verhaal, I know, maar ergens wel geruststellend dat ik niet de enige ben met zo’n fucked-up interne wereld.

Mijn belangrijkste les hierover (en ik ben hem nog steeds elke dag aan het leren) is de volgende.

Wat je denkt is niet per definitie waar. Gedachten zijn maar gedachten.

Als we elke hersenkronkel als waar zouden beschouwen en erop zouden handelen, dan zou dat veel leed in de wereld kunnen brengen. Ik haal een prachtig verhaaltje aan dat dit illustreert. Het komt uit Handleiding voor Ongelukkig-zijn van Paul Watzlawick (en ik neem het over uit René Diekstra’s Als Leven Pijn Doet.)

Een man wil een schilderij ophangen. Een spijker heeft hij wel, maar een hamer niet. De buurman heeft er wel een. Dus besluit de man naar hiernaast te gaan en de hamer te lenen. Maar dan begint hij te twijfelen: ‘Wat als de buurman mij de hamer niet lenen wil? Gisteren groette hij ook al nauwelijks. Misschien had hij haast. Of deed hij alleen maar of hij haast had, en heeft hij iets tegen mij? Maar wat dan? Ik heb hem niks gedaan. Hij beeldt zich maar wat in. Wanneer iemand van mij gereedschap lenen wil, geef ik het hem meteen. En waarom hij dan niet? Hoe kan iemand een medemens zo’n eenvoudig verzoek weigeren? Lui zoals die kerel zijn een pest voor de buurt. En dan verbeeldt hij zich ook nog dat ik op hem aangewezen ben. Gewoon omdat hij een hamer heeft. Nou ik ben het werkelijk zat.’
En hij stormt de deur uit, belt aan.
De buurman doet open, maar nog voor hij kan groeten, schreeuwt onze man hem toe: ‘Weet je wat je kunt met die hamer van jou, ellendeling!? In je haar kun je hem smeren!’

Ik lees bovenstaand verhaal wel eens voor aan mensen die in coachingssessies te kennen geven helemaal opgeslokt te worden door bepaalde gedachten. De absurditeit van bovenstaand verhaal doet hen dan inzien dat hun gedachten wellicht ook niet waar zijn. De kunst is dan ook om in te zien dat je gedachten maar gedachten zijn. Je hersens zijn evolutionair zo gegroeid om alle mogelijke scenario’s te bedenken om aan die sabeltandtijger te ontsnappen die daar op de loer ligt of om toch bij die appel te kunnen die eigenlijk te hoog in die boom hangt. In de huidige tijd dient die constante maalstroom aan gedachten je echter niet altijd. Temeer omdat je emotionele huishouding je lichaam al helemaal in paraatheid brengt om er wat mee te gaan doen en je voor je het weet de hele dag gebukt gaat onder stressgevoelens.

Wat helpt is om je eigen gedachten te gaan observeren en te stoppen je er altijd mee te identificeren. Niet ‘ik ben mijn gedachten’ maar ‘ik heb gedachten’. Als je er dan ook nog met enige vriendelijkheid naar kijkt, dan zul je zien dat je best vaak om jezelf kunt lachen.

Ik ben benieuwd of je dit herkent. Graag hoor ik van je in de comments:

Waar gaan jouw gedachten wel eens ongevraagd naartoe?

Het is ongekend hoeveel meer exposure ik krijg door één enkele Facebook share. Heb je iets aan deze blog, doe dan graag wat voor me terug door te liken of sharen op de sociale media en laat anderen direct ook profiteren van de inzichten die voor jou waardevol zijn. Dank!