Goed voor jezelf zorgen

In mijn boek “Is dit het nou?” beschrijf ik vier grote uitdagingen waar je op een punt na het einde van je studie (zo vanaf je 24e levensjaar grofweg) mee geconfronteerd wordt. Naast de uitdagingen om in actie te komen, om keuzes te leren maken en om doelen te stellen is het belangrijk dat je ergens in je leven voor jezelf gaat zorgen.

Zoals je in bovenstaande afbeelding ziet, is het niet vanzelfsprekend dat we als jonge mensen voor onszelf zorgen. Tot ongeveer ons achttiende levensjaar waren het voornamelijk onze ouders die voor ons zorgden door ons gezond te voeden, ons op tijd naar bed te sturen, ons te verbieden om de hele dag televisie te kijken en te checken of we ons huiswerk wel maakten. Dit leverde ons twee dingen op. In de eerste plaats leerden we op school voldoende om te kunnen gaan studeren en mooie baankansen in het verschiet te hebben. Daarnaast gaf de zorg van onze ouders ons een dusdanig stevig gestel dat we in die volgende levensfase, de studietijd, daar zonder al te veel problemen een paar jaar enige vorm van roofbouw op konden plegen. We hadden jonge lichamen en geesten die barstten van de energie en konden daar jarenlang op teren.

Maar zo vanaf ergens na je 24e (voor de een wat vroeger en voor de ander wat later) zijn de kaarten anders geschud. Je bent letterlijk geen 18 meer en je fysieke welzijn is niet meer zo vanzelfsprekend. Hetzelfde geldt voor de vraag of je nog wel blijft leren en of daar nog wel in geïnvesteerd wordt. Het is dus tijd om voor jezelf te gaan zorgen.

Je bent geen 18 meer

‘Sadly, for most people health isn’t an issue until it’s an issue.’

– Onbekend

Een vriend van me vertelde me ooit dat hij door te gaan wedstrijdroeien op een radicaal andere manier was gaan kijken naar een onderdeel van zijn leven. Vóór deze intensieve manier van sport bedrijven had hij zijn lichaam voor lief genomen en het (voornamelijk onbewust) gezien als iets wat je zo veel mogelijk kon uitputten. Zo kon je kijken waar de grenzen lagen. Hoeveel alcohol kon het lichaam aan? Met hoe weinig slaap kon het af? Hoelang kon het zonder gezond eten? Het is typisch de manier waarop veel – voornamelijk mannelijke – studenten met hun lichaam omgaan en waarover wordt opgeschept naar anderen. ‘Naar de klote gaan’ en ‘jezelf kapot zuipen’ zijn kenmerkende uitingen hiervan, en veel jonge mensen blijven dit ook na het studentenleven vol overgave opzoeken in de weekenden.

De omslag voor deze vriend zat hem in het inzicht dat hij, om harder te kunnen roeien, beter voor zichzelf moest gaan zorgen. Zijn omgang met zijn lichaam wisselde van ‘roofbouw’ naar ‘zelfzorg’. Zijn lichaam uitputten werd zijn lichaam uitrusten en zichzelf leegtrekken werd zijn hoofd leegmaken. Hij had hier, ook na het wedstrijdroeien, nog jaren veel plezier van.

Onlangs sprak ik een eind-twintiger die al anderhalf jaar van een burn-out aan het herstellen was en in retrospect wel zag dat ze er zelf de aanstichter van was geweest. Ze zei dat ze letterlijk jarenlang het motto had gehad: ‘Slapen kun je ook wel als je dood bent’. Dat bekocht ze nu al meer dan achttien maanden met een broodnodige herstelfase.

Een fit lijf en een hoog energieniveau zijn niet meer vanzelfsprekend na je begin-twintiger-jaren. Om voldoende energie te hebben voor alle activiteiten in je leven, moet je ook voldoende energie tanken. Als je echt flinke stappen wilt zetten in het leven, is goed voor jezelf gaan zorgen een van de meest essentiële veranderingen die je kunt doorvoeren. Er zijn twee belangrijke dingen die je in dat licht waarschijnlijk meer mag gaan doen: ten eerste is dat beter zorgen voor je eigen energieniveau en ten tweede is dat in jezelf durven investeren om constant te blijven groeien.

Energie halen uit vier dimensies

Ik heb de term ‘voor jezelf zorgen’ tot nu toe vooral gebruikt in het kader van zorgen voor je lichaam. Maar zelfzorg heeft betrekking op meer dan alleen het fysieke. Een mens bestaat namelijk uit vier dimensies, die alle vier aandacht verdienen om optimaal energie te hebben: de fysieke, de emotionele, de mentale en de spirituele dimensie.

Fysieke dimensie

Zelfzorg in de fysieke dimensie houdt bijvoorbeeld in dat je gezonde voeding tot je neemt, voldoende rust en slaapt, genoeg beweging krijgt en aan stressmanagement doet. De meeste hiervan zijn open deuren, maar toch doet niet iedereen het. Stressmanagement staat er in deze rij tussen omdat stress direct invloed op je fysieke gestel heeft (bij een stressimpuls schieten adrenaline en cortisol door je lichaam). Voorbeelden van stressmanagement zijn sport, yoga en meditatie.

Emotionele dimensie

Zelfzorg in de emotionele dimensie gaat over het herkennen en managen van je eigen emoties en die van anderen. Als je je eigen emoties niet kent, kun je ze ook niet ‘managen’. Vergis je niet hoeveel mensen geen idee hebben wat ze eigenlijk voelen. Een schreeuwende uitroep: ‘Ik ben niet boos!’ is hier een klassiek voorbeeld van. Er zijn echter veel subtielere gevallen, zoals denken dat je honger hebt maar je eigenlijk eenzaam voelen. Managen houdt in dat je slimme keuzes maakt over wat je met je emoties doet. Ga je vol de strijd aan of tel je even tot tien? Daarnaast kunnen andere mensen energieslurpers of energiebronnen zijn en dat kun je voor je laten werken door ook hun emoties te herkennen en managen.

Mentale dimensie

Zelfzorg in de mentale dimensie gaat over hoe je omgaat met je hersenen. Net zoals je lichaam gezonde voeding nodig heeft, heeft je geest dat ook. Hier is dat alleen in de vorm van informatie, kennis, wijsheid en soms ook rust en ontspanning. Daarnaast geldt voor hersenen hetzelfde als voor je lichaam: ze blijven fit als je ze gebruikt. Problemen oplossen, creatieve ideeën bedenken en nieuwe dingen leren zijn allemaal manieren om je geest scherp te houden. Het credo vanuit deze dimensie is dan ook om een leven lang te blijven leren, lezen, schrijven en onderwijzen en tussendoor voldoende rustmomenten in te bouwen voor je grijze massa.

Spirituele dimensie

Zelfzorg in de spirituele dimensie behelst het voortdurend aandacht geven aan zingeving in je leven, het overstijgen van je eigen belangen door je in te zetten voor een hoger doel en het stilstaan bij existentiële vraagstukken, zoals de vraag waarom we als mensen op aarde zijn. Hoe meer je een visie ontwikkelt op waarom je jouw leven leeft, hoe meer energie je ervoor zult hebben. Het is een stuk makkelijker opstaan als je weet waarom je uit je bed komt en je daar een intern vuur bij voelt. Niet weten waarom je op aarde bent en wat je hier te doen hebt, kan een enorm energielek geven. Omdat we vaak snel vergeten wat onze doelen ook alweer zijn, is het de kunst om structureel bezig te blijven met zingeving en spiritualiteit.

Er is nog véél meer te zeggen over deze vier dimensies en wellicht besteed ik op een later moment nog wel losse blogs aan elke dimensie. Voor nu is het vooral belangrijk dat je weet dat ze bestaan en dat je voor alle vier te zorgen hebt, omdat je op alle vier energie kunt verliezen of energie kunt krijgen.

Aandacht voor alle vier

Sommige mensen proberen overigens al hun energie uit één dimensie te halen, bijvoorbeeld uit de fysieke door heel veel te sporten. Waar zij echter tegenaan lopen, is dat ze zodra ze geblesseerd raken in een flinke energiedip terecht kunnen komen. Daarom is het raadzaam om jezelf als een huis te beschouwen dat hernieuwbare energie wil opwekken – onder welke weersomstandigheden dan ook. Waarschijnlijk wil je dan inzetten op zonnepanelen, windmolens, hydro én biogas (en niet slechts op een van die vier). Als de zon namelijk niet schijnt, is er mogelijk nog wind. Als die er ook niet is, stroomt er hopelijk nog water door de rivier of heb je biogas opgespaard dat je kunt gebruiken.

Zo werkt het ook voor jezelf. Als er geen mensen in je buurt zijn aan wie je je sociaal-emotioneel kunt opladen, kun je je misschien verdiepen in voor jou interessante en inspirerende lectuur. Als je geblesseerd bent en matig aan je beweging toekomt, kun je misschien richting en voorwaartse energie putten uit de zingevende doelen die je voor jezelf, anderen en de wereld stelt en nastreeft. Door dagelijks aandacht te besteden aan alle vier de dimensies, weet je zeker dat je goed voor jezelf zorgt en structureel een hoog energieniveau hebt.

In jezelf investeren

‘Anyone who stops learning is old, whether this happens at twenty or eighty. Anyone who keeps on learning not only remains young, but becomes constantly more valuable.’

– Harvey Ullman

Voor jezelf zorgen gaat niet alleen over de vraag waar je dagelijks je tijd aan besteedt, maar ook wat je met je geld doet. Investeer je genoeg in je eigen groei? Het hangt er nogal van af wat voor werk je doet, maar over het algemeen geldt dat je ergens na je 24e een baan hebt gevonden die maakt dat je meer te besteden hebt dan in je studietijd het geval was. De vraag is wat je met dit extra geld gaat doen. Ik weet nog dat het surplus van mijn eerste salaris naar een gloednieuwe stadsfiets ging, waar ik nog altijd plezier van heb. Ik kan dus met een goed gevoel terugkijken op die uitgave, maar toch was dit niet de allerbeste manier van mijn geld besteden die ik had kunnen doen. Ik had namelijk een typische ‘middenklasse-uitgave’ gedaan. Daar kwam ik achter toen ik veel later leerde dat arme mensen, de middenklasse en rijke mensen alle drie een andere mentaliteit hebben ten aanzien van het uitgeven van geld.

• Arme mensen spenderen hun geld voornamelijk (vakanties, vermaak etc.).
• De middenklasse koopt vooral spullen die minder waard worden (auto’s, merkkleding etc.) of laat haar geld stilstaan op een spaarrekening.
• Rijke mensen investeren hun geld zo veel mogelijk (ondernemingen, educatie, kunst etc.).

Als je eerder bij jezelf herkende dat je tot nog toe veel aandacht hebt besteed aan de externe levenslijn, dan is de kans groot dat je je geld ook vooral aan de eerste twee categorieën hebt uitgegeven. Toch krijg je een veel rijker leven (zeker niet alleen financieel) als je je geld meer gaat investeren, en dan het liefst in jezelf. Je leert veel meer, je kunt met de groei die je doormaakt steeds meer waarde toevoegen aan de levens van anderen, je hebt meer vrijheid omdat je minder vastzit aan geld slurpende bezittingen en je inkomsten zijn niet meer alleen afhankelijk van de hoeveelheid uren die je werkt. De bekendste en rijkste investeerder ter wereld, Warren Buffet, heeft niet voor niets ooit gezegd: “The most important investment you can make is in yourself.“

Het is niet gek als je hier nog nooit bij stil hebt gestaan. Ook op dit punt geldt dat de context veranderd is ten aanzien van je levensfasen hiervoor. Tot je 24e werd er door anderen in je ontwikkeling geïnvesteerd (je ouders, de staat, de DUO). Nu is het aan jezelf om daarvoor te zorgen.

De 20% regel

Een mooie vuistregel die ik ooit leerde, is dat je minstens 20% van wat je aan geld binnenkrijgt weer investeert: in jezelf en in andere dingen die meer waard worden. Dit kan best even slikken zijn als je dat niet gewend bent. Bij het kopen van een auto is het heel duidelijk wat je ervoor terugkrijgt, maar bij een cursus, opleiding of coachingstraject moet je het nog maar afwachten. Toch geldt voor bijna alle mensen dat ze juist aan die uitgegeven euro’s het meest bevredigende gevoel overhouden. Dat gevoel is vergelijkbaar met het meemaken van een ervaring waaraan je nog heel lang een mooie herinnering hebt, en dus anders dan het kopen van een nieuwe televisie, waar snel de nieuwigheid van af is. Bij een investering in jezelf zit er echter nog meer diepte in de ervaring, omdat hij heel betekenisvol is voor jezelf en je de waarde er ook van terugziet in je dagelijks leven. Ik weet nog dat ik ooit in relatietherapie ging en erg huiverig was om daar zoveel geld aan uit te geven. Achteraf is het de beste investering die ik ooit gedaan heb, ook al hebben we uiteindelijk besloten om onze relatie te beëindigen. Maar het gaf me zoveel persoonlijke groei, dat had ik voor geen goud willen missen.

Soms is de business case van je investering overigens wel veel duidelijker. Een kennis van me, Peter, was vastgelopen in zijn werk omdat hij er meer energie in stopte dan hij eruit haalde. Hij zag in dat het voornamelijk aan zijn eigen gedrag lag, omdat hij altijd heel druk in zijn hoofd was. Hij dacht dat een mindfulnesscursus hem goed zou kunnen helpen en vroeg zijn werkgever om die te betalen. Op de website van de mindfulnesstrainster stond namelijk een heel goed argument waarom werkgevers dit mogelijk willen betalen: de kosten van de training (zo’n € 500,-) zou een werkgever al terugverdienen als er na de cursus slechts twee dagen minder ziekteverzuim zouden voorkomen, omdat een werknemer voor een werkgever al gauw € 250,- per dag kost.

Peter rekende uit dat hij het afgelopen jaar door zijn lage energieniveau wel zo’n tien ziektedagen had opgebouwd. Een perfecte businesscase dus! Helaas was de werkgever niet overtuigd. Peter betaalde de cursus toen maar zelf en had het jaar erop exact nul ziektedagen. Financieel hield hij daar zelf niks aan over, dat was de mazzel voor zijn werkgever, maar qua levensgeluk was zijn investering in zichzelf hem dubbel en dwars waard.

Wil je meer leren over handige financiële stappen die je voor jezelf kunt zetten? Download hier gratis de “7 Financiële vragen die iedere twintiger of dertiger zichzelf zou moeten stellen”.

Download “7 Financiële vragen die elke twintiger of dertiger zichzelf zou moeten stellen”

Laat ook van jezelf horen in de comments:

Binnen welke dimensie (fysiek, emotioneel, mentaal of spiritueel) zou jij nog wel beter voor jezelf kunnen zorgen?